برنامه داخلی دولت مودی و آغاز  زیرپا گذاشتن سیاست خارجی سکولار خود

روزنامه انگلیسی زبان «ایندین اکسپرس»، دهلی؛ مورخ ۷ مارس ۲۰۲۰م؛ مقاله ای از آقای کی. سی. سینگ سفیر سابق هند در ایران چاپ کرده است. او در آنجا با تیتر فوق الذکر چنین می نویسد:

 اعتراضات مربوط به رسیدگی به اصلاحیه جدید شهروندی (CAA) توسط دولت آقای مودی، به اوج خود رسیده است و همزمان با ورود دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، در ۲۴ فوریه به هند  ، در دهلی  پایتخت این کشور، آتش سوزی، غارت گری و قتل گسترده ای رخ داد.  بیش از چند روز نگذشته بود که شهر دهلی انتخابات جنجالی ایالتی را پشت سر گذاشت که حزب حاکم در دولت مرکزی رای نیآورد و هنگامی که کاخ ریاست جمهوری میزبان رئیس جمهور آمریکا بود هند شاهد اتفاقاتی ناگوار بود .

ترامپ، در جلسه عمومی در استادیوم احمد آباد سخنرانی کرد. وی از هندوستان به عنوان یک دموکراسی با آرامش و تحمل بالایاد کرد و آزادی، حاکمیت قانون، آزادی و پاسداری از کرامت انسانی این کشور را تمجید کرد. او بدین ترتیب به منتقدینی که در آمریکا، به ویژه در کنگره ایالات متحده هستند اطمینان داد که وی از ارزش هایی که دو دموکراسی بزرگ در هند وآمریکا وجود دارد ، چشم پوشی نمی کند. از سوی دیگر اوضاع دهلی به خاطر خشونت ها ناامن شد و در یک تعامل رسانه ای در محل اقامت سفیر ایالات متحده، در دهلی، سؤالاتی راجع به شورش های دهلی و مصوبه اخیر دولت هند مطرح شد که او هم در جوابش گفت: "مقابله با آن "بر عهده دولت هند است". هرچند ممکن است پاسخ سفیر آمریکا باعث خرسندی دولت هند بوده باشد اما در کل جهان بازتاب متفاوتی بدنبال داشت.

دهلی قبلا،  با مالزی ، ترکیه و حتی اندونزی به دلیل انتقادهای متنوع از هند نسبت به اقلیت های خود و سپس پیوستن ایران به این جمع، سخنان خشمگینانه ای رد و بدل کرده بود. اول ، جواد ظریف ، وزیر امور خارجه ایران "موج خشونت سازمان یافته علیه مسلمانان هند" را محکوم کرد و افزود: "ایران دوست هند بوده است". وزارت امور خارجه هند سفیر ایران را در  اعتراض به نامناسب بودن اظهارات این وزیر، احضار کرد. چند روزی  پس از آن ، (آیت الله) سید علی خامنه ای، رهبر انقلاب، در وسط شیوع کرونا در کشورش ، وقت خود را برای اعتراض به دولت هند اختصاص داد. وی با ابراز این ادعا که "قلب مسلمانان در سرتاسر جهان از قتل عام مسلمانان در هند غمگین است" ، هشدار داد که تا زمانی که دولت هند با "هندوهای افراطی" برخورد لازم نکند، هند باید از "جهان اسلام" جدا شود.

یک پاسخ آسان و ایده آل برای بحث های رسانه ای می تواند این باشد که ایران دوگانه عمل کرده است چون  در مورد سرکوب های مسلمانان در چین هیچ وقت، نگرانی خود را نشان نداده است. البته چین عضو دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل است که با وجود تحریم های ایالات متحده ، اقتصاد ایران را نیز حفظ می کند. از طرف دیگر ، هند از نظر جمعیت شیعه در رده دوم جهان قرار دارد. دو کنسولگری ایران در هند در حیدرآباد و بمبئی وجود دارد. ایران به دنبال سومین آن در لاکنو بوده است. قم همچنین میزبان بسیاری از دانشجویان شیعه به ویژه از منطقه کارگیل کشمیر است. البته، هندوستان برای ایران به دلیل میراث مشترک فرهنگی و مذهبی خود، بر خلاف چین، که صرفا به دلایل مناسبات تجاری  و استراتژیکی ارتباط دارد ، از اهمیت بالایی برخوردار است. اینجادو سوال باهم پیوسته مطرح می شود: اهمیت ایران برای هند و مسیر روابط هند و ایران در دو دهه گذشته چیست؟ و چرا ایران این لحن تند را نسبت به دولت هند داشته است؟

نزدیکترین همگرایی استراتژیک هند و ایران در دهه ۱۹۹۰ ، به ویژه پس از سقوط کابل در سال ۱۹۹۶ در طالبان آغاز شد. در سال ۲۰۰۱ ، هر دو کشور اعلامیه تهران را امضا کردند. خاتمی در سخنان آغازین خود گفت که ایران همیشه وجهه سکولار هند را تحسین می کند و آقای واجپایی نخست وزیر وقت هند،  این سنت را حفظ کرده است. بدین ترتیب ایران در برابرتخریب بابری مسجد در سال ۱۹۹۲ موضع سرسختی نگرفت. در سال ۲۰۰۳ ، آقای  خاتمی میهمان اصلی روز جمهوری هند بود و اعلامیه دهلی نو صادر شد. پس از آن ، روابط به مراتب تضعیف شد  به دلیل برنامه مخفیانه هسته ای ایران و یاری دانشمند پاکستانی عبد القادر خان که در اواسط سال ۲۰۰۳ کشف شد. همزمان ، هندوستان به ایالات متحده نزدیک  شد و در مورد توافق نامه همکاری هسته ای مذاکره می کرد. ایالات متحده از مسئله هسته ای برای ایجاد شکاف استفاده کرد، چون منافع هند و ایران دو راه متفاوتی را دنبال می کردند . در هر صورت ، طالبان از افغانستان بیرون کشیده شدند  و سربازان آمریکایی به معنای واقعی ایران را محاصره کرده بودند که در سال ۲۰۰۳ صدام حسین سرنگون و ژئو استراتژی دیپلماسی بهم خورد.

روابط ایران و آمریکا نیز با چرخشی روبرو شد و اوباما دوباره سیاست های ایالات متحده را در قبال خلیج فارس و غرب آسیا فعال تر کرد. با محاسبه اینکه بدون ایران ، با داعش ها نمی توان مقابله کرد، ایالات متحده در سال ۲۰۱۵ توافق هسته ای را که گروه ۵ به اضافه ۱ و آلمان برای پایان دادن پروژه هسته ای مذاکره کردند، تأیید کردند. اگرچه روابط هند و ایران پس از آن تقریباً به حالت عادی برگشته بود و اکثر تحریم های آمریکا قرار بود برداشته شود ، اما  باز آن گرمای روابط دهه ۱۹۹۰ را نداشت. اکنون ایران شروع به گسترش نفوذ و نقش خود در سراسر عراق و غرب آسیا کرده است. رئیس جمهور آمریکا دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۶ سیاست ایالات متحده را زیرو رو کرد و از آن زمان "حداکثر فشار" بر اثر تحریم های شدیدتر بر ایران اعمال شده است. نخست وزیر مودی همچنین قاطعانه تر حرکت کرد تا عربستان و امارات را بیشتر به خود نزدیک کند . با این وجود ، سیاست آمریکا باعث تشدید نه تنها شکاف شیعه و سنی شد بلکه یک شکاف سنی  با سنی را نیز  موجب گشت  که نمونه آن چالش های موجود میان عربستان وقطر و ترکیه با ایران است.

در انتخابات پارلمانی ایران در ۲۸ فوریه ، اکثرا اصول گراها انتخاب شده اند، میزان مشارکت در این انتخبات ۴۳ درصد بود، که بخشی از آن ناشی از ترس از کرونا ویروس بود. ایران حتی به دلیل محدودیت ارتباطات ناشی از ویروس ، در عین حال مصمم است که در برابر خواست های آمریکا مقاومت کند. ایران روابط خوب با طالبان دارد و منافع همگرایی را می توان پس از خروج نیروهای آمریکایی از منطقه فراهم کند . ایران با وجود کشته شدن سرلشکر قاسم سلیمانی ، با نگه داشتن شبه نظامیان خود  ، برای تضمین یک دولت دوستانه در بغداد تلاش می کند.

تویت آیت الله  خامنه ای نشان می دهد که هند اگر همچنان در زمین آمریکا و عربستان سعودی وامارات بازی کند و آن هم در زمان ریاست جمهوری ترامپ ، از کمترین کاربرد در بخشی از جهان اسلام برخوردار است. روبوسی و بغل کردن های رهبران هند در ابوظبی، ریاض و احمدآباد ،  ایران را به این نتیجه رسانده است. در دنیای اسلام ، ایران با دفاع عمومی از مسلمانان هند ، سعودی های ساکت را به پشیمانی خواهد کشاند. همچنین محاسبه می کند که هند برای کمک به دولت اشرف غنی یا تأثیر بر تحولات در آنجا از طریق چابهار به افغانستان نیاز دارد. برنامه اصلی داخلی اکثریت گرای دولت مودی، که هم اکنون برای انتخابات ایالت بنگال غربی، تنظیم شده ،  سیاست خارجی سکولار آنر تحت فشار قرار خواهد داد ، سیاستی که حتی واجپای هم از آن صیانت می کرد. ماه های آینده نشان می دهد که آیا برنامه داخلی به قیمت هزینه های دیپلماسی جوابگو بوده است یا خیر!.